Akne Tedavisinde Kullanılan İlaçların Yan Etkileri
Akne Tedavisinde Hangi İlaçlar Kullanılır?
Akne (sivilce) tedavisinde kullanılan ilaçlar, lezyonların şiddetine göre topikal (cilt üzerine sürülen) ve sistemik (ağızdan alınan) olmak üzere iki ana gruba ayrılır:
Topikal (Lokal) Tedaviler
- Benzoil peroksit
- Retinoidler (tretinoin, adapalen, tazaroten)
- Antibiyotikler (klindamisin, eritromisin)
- Azelaik asit
- Salisilik asit
Sistemik (Oral) Tedaviler
- Oral antibiyotikler (doksisiklin, minosiklin, azitromisin)
- İzotretinoin (Roaccutane®)
- Hormonal tedaviler (doğum kontrol hapları, antiandrojenler)
Topikal Akne İlaçlarının Yan Etkileri
1. Retinoidler (Tretinoin, Adapalen, Tazaroten)
Yaygın yan etkiler:
- Ciltte kuruluk, soyulma
- Kızarıklık, yanma hissi
- Güneşe karşı hassasiyet (fotosensitivite)
Öneri: İlk haftalarda gün aşırı kullanım ve nemlendiriciyle desteklenmelidir. Gündüz kullanımda SPF 50+ güneş koruyucu şarttır.
2. Benzoil Peroksit
Yaygın yan etkiler:
- Hafif tahriş, ciltte beyazlama
- Kıyafet ve havlularda ağartıcı etki
- Alerjik kontakt dermatit (seyrek)
Öneri: Akşamları uygulanmalı, az miktarda başlanmalı, sabah yüz yıkanmalıdır.
3. Topikal Antibiyotikler (Klindamisin, Eritromisin)
Yaygın yan etkiler:
- Deride kuruluk ve kaşıntı
- Uzun süreli kullanımda antibiyotik direnci riski
Öneri: Tek başına değil; retinoid veya benzoil peroksitle kombine kullanılması önerilir.
4. Azelaik Asit ve Salisilik Asit
Yaygın yan etkiler:
- Hafif batma, soyulma
- Nadir durumlarda ciltte hipopigmentasyon
Avantajı: Gebelikte güvenle kullanılabilir.
Sistemik (Ağızdan Alınan) Akne İlaçlarının Yan Etkileri
1. Oral Antibiyotikler (Doksisiklin, Minosiklin)
Yaygın yan etkiler:
- Mide bulantısı, hazımsızlık
- Güneşe duyarlılık (özellikle doksisiklin)
- Baş dönmesi (özellikle minosiklin)
- Antibiyotik direnci gelişimi
- Vajinal kandidiyazis (kadın hastalarda)
Öneri: Yemekle birlikte alınmalı. 3–6 aydan uzun süre kullanılmamalıdır.
2. İzotretinoin (Roaccutane®)
Etkin ama ciddi yan etkiler potansiyeli taşır.
Sık görülen yan etkiler:
- Dudak ve cilt kuruluğu
- Burun kanaması
- Göz kuruluğu
- Kas-eklem ağrıları
Ciddi ve izlenmesi gereken yan etkiler:
- Karaciğer enzimlerinde yükselme
- Kan yağlarında artış
- Depresyon, anksiyete, duygu durum değişiklikleri
- Doğumsal anomali riski (gebelikte kesinlikle kontrendike)
Öneri:
- Aylık kan testleriyle takip gerekir
- Kadın hastalarda doğum kontrolü zorunludur
- Dermatolog gözetiminde kullanılmalıdır
3. Hormonal Tedaviler (Östrojen + Progesteron içeren ilaçlar, Spironolakton)
Yaygın yan etkiler:
- Baş ağrısı, mide bulantısı
- Adet düzensizlikleri
- Göğüs hassasiyeti
- Kan pıhtılaşması riski (nadir, predispozisyon varsa)
Öneri: Antiandrojen etkili ilaçlar özellikle polikistik over sendromu (PCOS) olan akne hastalarında tercih edilir.
Yan Etkiler Nasıl Yönetilir?
- Cilt Kuruluğu ve Tahriş: Nazik temizleyiciler + yoğun nemlendiriciler
- Güneş Hassasiyeti: Günlük SPF 50+ koruyucu kullanımı
- Mide Sorunları: Antibiyotiklerin tok alınması
- Duygu Durumu Takibi: İzotretinoin kullanan hastalarda psikolojik destek
- Laboratuvar İzlemi: Özellikle izotretinoin ve hormonal tedavilerde düzenli kan tahlili
Hekim Takibi Neden Şarttır?
Akne ciddi yan etkiler yaratabilecek ilaçlarla tedavi edildiğinde, kişiye özel doz ayarlaması, yan etki yönetimi ve kombinasyon planlaması için uzman dermatolog takibi hayati önem taşır.
Kendi kendine ilaç kullanımı, hem tedavi başarısını azaltır hem de kalıcı zarar riski taşır.