Sedef Hastalığı Tedavisinde Kullanılan Yeni Yöntemler
Sedef Hastalığı Nedir?
Sedef hastalığı (psoriasis), bağışıklık sisteminin yanlış sinyalleri sonucu cilt hücrelerinin aşırı hızlı çoğalmasına neden olan kronik, inflamatuar bir deri hastalığıdır. En yaygın tipi plak tipi psoriasistir, ancak guttat, püstüler ve eritrodermik formları da vardır.
Tedavi, hastalığın yaygınlığı, şiddeti ve yaşam kalitesine etkisine göre planlanır.
Geleneksel Tedavi Seçenekleri: Temel Yaklaşımlar
Sedef hastalığının tedavisinde uzun yıllardır kullanılan yöntemler şunlardır:
- Topikal kortikosteroidler ve D vitamini analogları
- Fototerapi (UVB / PUVA)
- Sistemik ajanlar: metotreksat, siklosporin, asitretin
Bu yöntemler bazı hastalarda etkili olsa da, özellikle orta–ağır sedef hastalığında modern tedavi alternatifleri ön plana çıkmaktadır.
Yeni Nesil Tedaviler: Bilimsel Gelişmelerin Işığında
1. Biyolojik Ajanlar (Biologics)
Bağışıklık sistemini hedef alan protein yapılı ilaçlardır. Genetik mühendisliği ile üretilirler.
En Sık Kullanılan Biyolojik Ajanlar:
|
Etken Madde |
Hedef Nokta |
Ticari Adlar |
Kullanım Şekli |
|
Etanersept |
TNF-alfa |
Enbrel® |
Subkutan (haftalık) |
|
Adalimumab |
TNF-alfa |
Humira® |
Subkutan (2 haftada bir) |
|
Secukinumab |
IL-17A |
Cosentyx® |
Subkutan (aylık) |
|
Ixekizumab |
IL-17A |
Taltz® |
Subkutan |
|
Ustekinumab |
IL-12/23 |
Stelara® |
Subkutan (3 ayda bir) |
|
Risankizumab, Guselkumab |
IL-23 |
Skyrizi®, Tremfya® |
Subkutan |
Avantajları:
- Hedefe yönelik ve seçici etki
- Sistemik yan etkilerin azlığı
- Uzun etki süresi
- Cilt lezyonlarında ve psoriatik artritte yüksek başarı oranı
Biyolojik ajanlar, tüberküloz gibi latent enfeksiyonlar açısından tarama gerektirir.
2. Yeni Nesil Küçük Moleküller (Small Molecule Inhibitors)
Topikal veya oral yolla kullanılan, biyolojik olmayan ama hedefe yönelen ajanlardır.
a) Apremilast (Otezla®)
- Fosfodiesteraz-4 (PDE4) inhibitörü
- Ağızdan alınır
- Hafif–orta şiddetli sedefte kullanılır
- Avantajı: bağışıklık sistemini bastırmadan çalışır
b) Topikal Roflumilast ve Tapinarof
(Gelişmekte olan tedaviler)
- FDA onaylı topikal ajanlardır
- Ciltte anti-inflamatuar etki sağlarlar
- Kortizon içermezler
- Özellikle uzun süreli tedavi gerektiren bölgelerde güvenli alternatiflerdir
3. JAK İnhibitörleri (Janus Kinaz İnhibitörleri)
Yeni nesil immün yanıt düzenleyicilerdir.
- Tofacitinib ve Upadacitinib gibi ajanlar
- Daha çok psoriatik artrit eşlik eden vakalarda tercih edilir
- Oral veya topikal formdadır
- Gözlem altında kullanılır çünkü bağışıklık sistemi üzerindeki etkileri güçlüdür
Destekleyici ve Kombinasyon Tedavileri
Yeni yöntemler genellikle diğer tedavilerle kombine edilerek daha etkili sonuçlar sağlar:
- Biyolojik tedavi + topikal ajan
- Fototerapi + apremilast
- Nemlendirici destekli minimal kortikosteroid
- PRP ve mezoterapi gibi tamamlayıcı uygulamalar (Deneysel kullanımda)
Yaşam Tarzı ve Diyet Destekli Yaklaşımlar
Yeni tedavi yöntemleri kadar, beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri de tedaviyi destekler:
- Omega-3 yağ asitleri: iltihap karşıtı etki
- Gluten hassasiyeti varsa glutensiz diyet
- Obeziteyle mücadele, insülin direncinin azaltılması
- Sigara ve alkolün bırakılması
Klinik çalışmalar, vücut kitle indeksinin düşürülmesinin biyolojik tedaviye yanıtı artırdığını göstermektedir.